آیا تاردیگریدها سرسخت‌ترین موجودات روی زمین هستند؟

انسان بدون تجهیزات نمی‌تواند بیش از دو دقیقه در فضا دوام بیاورد؛ اما در سال ۲۰۰۷، دو گونه از تاردیگریدها در فضا رها و سپس، زنده جمع‌آوری شدند. تاردیگریدها نوعی جاندار کوچک بی‌مهره هستند که در سراسر جهان زندگی می‌کنند و شاید بتوانید یکی از آن‌ها را در باغچه‌ی خانه یا در پارکی محلی پیدا کنید. درواقع، این جانداران همه‌جا هستند؛ از نوک قله‌ی کوه گرفته تا در بستر دریاها و حتی آتشفشان‌ها.

به‌گفته‌ی دکتر جان استون، زیست اخترشناس دانشگاه منچستر، تاردیگریدها می‌توانند در وضعیت سخت مثل دماهای کمتر از ۱۸۰ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌مدت ۱۴ روز و در دمای ۱۵۱ درجه‌ی سانتی‌گراد به‌مدت ۳۰ دقیقه دوام بیاورند. همچنین، آن‌ها می‌توانند از پرتوهای کیهانی شدید جان سالم به‌در ببرند. تاردیگریدها می‌توانند به‌مدت ۳۰ تا ۱۰۰ سال در حالت منجمد زنده بمانند؛ اما آیا تاردیگریدها سرسخت‌ترین موجودات روی زمین هستند؟ ۶۳ درصد از زیست‌شناسان به این پرسش پاسخ مثبتی دادند؛ اما هنوز بحث بر سر این موضوع ادامه دارد.

چرا تاردیگریدها آسیب‌ناپذیرند؟

تاردیگریدها در وضعیت سخت به دور خود می‌چرخند و به‌شکل توپ درمی‌آیند. در این وضعیت، آن‌ها به حالت توقف یا کریپتوبیوسیس درمی‌آیند. جانداران در وضعیت کریپتوبیوسیس، حرکت یا رشد یا تولیدمثل نمی‌کنند؛ ولی از وضعیت سخت ایمن می‌مانند. بهترین نوع کریپتوبیوسیس، آنهیدروبیوسیس است که از سلول‌ها دربرابر موقعیت بی‌آبی محافظت می‌کند. اگر سلولی خشک شود، بخش‌های زیادی از آن مثل DNA و غشاها آسیب می‌بینند. وقتی برخی جانداران در وضعیت آنهیدروبیوسیس قرار بگیرند، سلول‌های آن‌ها با قندی به‌نام ترهالوز پر می‌شود که در زمان کم‌آبی از محتویات سلول محافظت می‌کند.

کشف آنهیدروبیوسیس در تاردیگریدها به سال ۱۷۰۲ بازمی‌گردد. در آن زمان، دانشمندی به‌نام آنتون وون‌لیوهوک، تاردیگریدهایی که روی پشت بام خانه‌اش پیدا کرده بود، خشک و سپس احیا کرد. به‌همین‌دلیل، تاردیگردها می‌توانند بدون آب و غذا در حالت کریپتوبیوسیس و در حالت منجمد سال‌ها دوام بیاورند.

تاردیگریدهای دریایی آسیب‌پذیر هستند

بیش از ۱۴۰۰ گونه‌ی شناخته‌شده از تاردیگریدها وجود دارند که توانایی کریپتوبیوسیس برای هرکدام از آن‌ها متفاوت است. دکتر ویلیام میلر، زیست‌شناس دانشگاه بیکر می‌گوید:

تاردیگریدهای خشکی در حالت کریپتوبیوسیس بسیار مقاوم هستند؛ اما تاردیگریدهای آبی و دریایی از حالت کریپتوبیوسیس برخوردار نیستند؛ بنابراین، به‌شدت آسیب‌پذیر هستند.

به‌طور مشابهی برخی از گونه‌های تاردیگریدها، ترهالوز یا ماده‌ی قندی محافظت را در طول آنهیدروبیوسیس تولید می‌کنند. گونه‌هایی از تاردیگریدها که از این قابلیت محروم هستند، از ترفندهای دیگری برای محافظت از خود دربرابر وضعیت دشوار استفاده می‌کنند. هنوز پژوهش‌های بیشتری برای پی‌بردن به ابزار بقا لازم است؛ اما واضح است نباید تمام تاردیگریدها را در یک گروه دسته‌بندی کرد.

تاردیگریدها دربرابر همه‌چیز مقاوم نیستند

به‌طور کلی، تاردیگریدها از سایر جانداران دربرابر تغییرات محیطی مقاوم‌تر هستند. معمولا در حوزه‌ی اخترفیزیک برای ارزیابی بقا پس از برخورد احتمالی سیارک با زمین بررسی می‌شوند. بااین‌حال، تاردیگریدها دربرابر همه‌چیز مقاوم نیستند. دکتر دنیس پرسون معتقد است:

تاردیگریدها یکی از موجودات مقاوم‌ روی زمین هستند؛ ولی می‌توان آن‌ها را به‌راحتی با نوک سوزن نابود کرد یا جانداران دیگر می‌توانند آن‌ها را شکار کنند.

اگرچه تاردیگریدها از برخی ابعاد بسیار مقاوم هستند، مانند بسیاری از حیوانات درمعرض خطرهایی مثل شکارچی‌ها یا عفونت ویروسی قرار دارند.

تاردیگریدها دربرابر نماتدها

برای ارزیابی مقاومت و آسیب‌پذیری تاردیگریدها باید آن‌ها را مقایسه‌ کرد. دکتر دیه‌گو فونتانتو معتقد است جانداران دیگر هم می‌توانند از وضعیت سخت جان سالم به‌در ببرند. برای مثال، نماتدها و روتیفرها ازنظر سکونتگاه و روش زندگی و ابعاد مشابه تاردیگریدها هستند. مقاومت این جانداران دربرابر خشک‌شدن و بی‌آبی مشابه تاردیگریدها است.

جاندارانی که از فرایند کریپتوبیوسیس استفاده می‌کنند، عبارت‌اند از: کرم‌های نماتد و برخی از انواع میگو و برخی از گونه‌های گیاهی و مخمر. نماتدها می‌توانند ۳۹ سال در موقعیت بی‌آبی زندگی کنند و از این نظر رکورددار هستند. البته نبرد تاردیگریدها و نماتدها هنوز در دست بررسی است. دکتر باد می‌گویند:

به‌طور کلی، حیوانات مختلف قابلیت‌های بقای متفاوتی در وضعیت متفاوت دارند؛ به‌همین‌دلیل، پیداکردن مقاوم‌ترین جاندار کار دشواری است.

درمجموع، شاید بتوان تاردیگریدها را به‌عنوان مقاوم‌ترین جاندار در نظر گرفت؛ اما این جانداران دربرابر انواع آسیب‌ها مقاوم نیستند و به‌گفته‌ی بسیاری از کارشناسان، نماتدها برای دریافت این عنوان مناسب‌تر هستند. با وجود بحث‌ها، دانشمندان هنوز در آغاز راه بررسی این موجودات عجیب هستند.