گشتی در بازار تاریخی تبریز؛ بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده دنیا

بازار تبریز به‌لحاظ موقعیت استراتژیکی که در مسیر جاده‌ی ابریشم داشته، قطب مهم تجارت بوده است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهانگردانی که از سده‌ی چهارم هجری تا دوره‌ی قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، درباره‌ی آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند و از این نظر یکی از قدیمی‌ترین بازارهای خاورمیانه به‌حساب می‌آید؛ هرچند قدمت بخش اعظمی از گنبدهای آجری آن به قرن پانزدهم می‌رسد که تاحدودی حس‌وحالی مدرن به این بازار داده‌ است.

عکاس: Sina Abasnejad

با اینکه در زلزله‌ی سال ۱۱۹۳ هجری قمری قسمت‌های زیادی از این بازار از بین رفت؛ اما گروهی از معماران حرفه‌ای در اواخر حکومت زندیه و قاجاریه این بازار تاریخی را بازسازی کردند.

در دوران صفویه (قرن شانزدهم) که تبریز پایتخت ایران بود، بازار تبریز در دوران اوج و شکوفایی خود بود و با گذشت سالیان سال کاربری‌های متفاوتی از محل تجارت تا محلی برای اجتماعی و مناسبت‌های مذهبی داشته است. این بازار از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعه کاخ‌های ولیعهدنشین)، از سمت غرب به مسجد جامع محدودشده و از شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانه‌ی مهران‌رود را شامل می‌شود و این دو بخش به‌وسیله‌ی پل‌های چوبی که در امتداد راسته‌ بازار قرار دارند، به هم متصل می‌شوند.

عکاس: Sina Abasnejad

نخستین نقشه از بازار تبریز در سال ۱۳۲۷هجری، در بخشی از نقشه‌ی دارالسلطنه تبریز و به دست اسدالله خان مراغه‌ای ترسیم شده ‌است. طرح این بازار در بخش شمال‌شرقی نقشه‌ی مذکور رسم شده و اکثر مکان‌های مهم آن نظیر تیمچه‌ها و کاروانسراها در این نقشه نام‌گذاری شده‌اند. عرض بازارها بین چهار تا پنج متر و بلندی سقف آن‌ها پنج تا شش متر است كه در مقایسه با سقف بازارهای نقاط گرمسیری ایران کوتاه‌تر بوده است. راسته‌های اصلی توسط راسته‌های فرعی به یکدیگر متصل شده‌اند. در فضای بین آن‌ها اجزای اصلی تشکیل‌دهنده‌ی بازار همانند تیمچه‌ها و سراها بنا شده که تقاطع راسته‌ها را چهارسوق‌ها با گنبدهایی زیبا پوشانده است. گنبد تیمچه امیر، بزرگ‌ترین گنبد بازار و زیباترین تیمچه، مظفریه به‌شمار می‌رود.

عکاس: Sina Abasnejad

قدم‌زدن در حدود هفت کیلومتر مربع وسعت این بازار که با طاق‌هایی از آجر قرمز به یکدیگر متصل شده‌ است، مطمئناً می‌تواند حتی سختگیرترین گردشگران را شیفته‌ی خود کند. هر تیمچه به یک کالای خاص اختصاص دارد، به‌طوری‌که تیمچه‌ی امیر مخصوص فروش طلا و جوهرات و تیمچه‌ی کلاهدوزان مخصوص فروش کلاه‌های پشمی سنتی آذری است. تیمچه‌ها به فضاها و مناطقی گفته می‌شود که سقف آن‌ها به‌صورت گنبدی و آجرکاری ساخته‌ شده‌اند و دارای درهای ورودی بزرگ و محکمی هستند که روزها باز و شب‌ها و ایام تعطیلی بسته می‌شوند. با بازدید از بخش‌های دیگر بازار شاهد فروش کالاهایی نظیر محصولات چرمی باکیفیت، صنایع دستی مسی، ادویه، میوه و سبزی تازه و… خواهید بود. در این بازار می‌توانید چرتکه‌های قدیمی را نیز ببینید که برخی مغازه‌دارها همچنان از آن استفاده می‌کنند.

بدون شک بهترین نقطه‌ی این بازار، تیمچه‌ی مظفریه است که یكی از مراكز عمده تجارت و صدور فرش آذربایجان و ایران است و این پیشه‌ی بسیار قدیمی همچنان باقوت به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این تیمچه یکی از زیباترین بخش‌های بازار است که حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره‌ی ناصرالدین‌شاه در سال ۱۳۰۵ آن را ساخته بود و به مناسبت حضور مظفرالدین میرزا (ولیعهد وقت) در این تیمچه، به نام مظفریه نام‌گذاری کرد. در اینجا مردهایی را خواهید دید که روی فرش‌های چیده شده روی هم نشسته‌اند و به صحبت درباره‌ی کسب و کار مشغول هستند، یکسری از افراد هم سرگرم رفو و تمیزکاری فرش‌ها هستند و در حین کارکردن یک استکان چای هم می‌نوشند. در برخی مغازه‌ها نیز کیسه‌های نخ‌های رنگ‌شده نیز وجود دارد که از مواد اولیه‌ی بافت یک فرش به‌حساب می‌آید.

به‌راحتی می‌توانید تا چندین ساعت مشغول تماشای مردم شوید؛ اما برای رفع خستگی نیز یک فنجان چای داغ یا یک آب‌میوه‌ی تازه حسابی می‌چسبد که امکان تهیه‌ی آن از حیاط باصفای بازار وجود دارد. بازدیدکنندگان قطعاً از تجارت و چانه‌زنی موجود در بازار و تعامل مردم که برای چندین قرن در این بازار جریان داشته است، انرژی می‌گیرند و به‌حدی از آن لذت می‌برند که دوست دارند مجدداً برای دیدن این بازار برگردند.

عکاس: Sina Abasnejad

بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی در تور ایرانگردی خود تبریز را در برنامه‌های سفر خود قرار می‌دهند و حتما از بازار تبریز بازدید می‌کنند. شما هم اگر تمایل دارید به بازدید از جاهای دیدنی تبریز بروید کجارو به شما کمک می‌کند. درواقع می‌توانید تور تبریز را از طریق کجارو به‌سادگی جستجو کنید، از میان فهرست تورهای ده‌ها آژانس معتبر، بهترین تورها را مشاهده و قیمت آن‌ها را مقایسه و در نهایت ارزان‌ترین تور به مقصد مورد نظرتان را انتخاب کنید.

عکس کاور: Sina Abasnejad