روزنامه‌نگاری فناوری یا روزنامه‌نگاری علمی‌تخیلی؟

روزنامه‌نگاری در حوزه فناوری سال‌هاست که در ایران رواج دارد؛ اما شرایط امروز آن با هیچ زمان دیگری مقایسه‌کردنی نیست. سعید ارکان‌زاده‌یزدی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر ارتباطات، در یادداشتی که در‌اختیار عصر اطلاعات گذاشته است، چهره جدید و مختصات تازه روزنامه‌نگاری فناوری را که چهار ماه قبل ظهور کرده، به‌تفصیل شرح داده است. در‌ادامه، این یادداشت را می‌خوانید.

روزنامه‌نگاری تخصصی یکی از شاخه‌های روزنامه‌نگاری است و ما در دو دهه‌ی گذشته به‌تدریج شاهد روزنامه‌نگاری تخصصی جدیدی بوده‌ایم که اگر حالا بخواهیم نامی بر آن بگذاریم، می‌توان به آن «روزنامه‌نگاری فناوری» گفت. روزنامه‌نگاری فناوری در اوایل کار خود زیرمجموعه‌ای از روزنامه‌نگاری اقتصادی و گاهی هم روزنامه‌نگاری علم به‌شمار می‌رفت؛ اما خود به‌تدریج راه مستقلی پیش گرفت و بالید.

اکنون جمع زیادی از روزنامه‌نگاران که ترکیبی از افراد باسابقه و جوان هستند، در حوزه‌ی روزنامه‌نگاری فناوری فعالیت می‌کنند و به رسانه‌های تخصصی آن در بازار رسانه‌ای ایران عمق بخشیده‌ و مخاطبان پرشماری پیدا کرده‌اند. بخش عمده‌ای از مطالب این حوزه‌ی خبری به موضوعات ارتباطات نوین و فناوری‌های ارتباطی اختصاص می‌یابد که اکنون در تنگنای محدودیت و هاله‌های ابهام گرفتار شده است.

در دو دهه‌ی گذشته و به‌ویژه در دهه‌ی ۱۳۹۰، روزنامه‌نگاری فناوری به حوزه‌ای خبری تبدیل شد که جذابیت بسیاری برای مخاطبان جوان داشت و معمولاً از حاشیه‌های روزنامه‌نگاری روزمره‌ی اجتماعی و سیاسی دور بود. در‌واقع، روزنامه‌نگاری فناوری حوزه‌ی امنی بود که می‌شد هم با آن مخاطب زیادی جذب کرد، هم درآمدزایی مطلوبی داشت و هم به موانع امنیتی و قضایی معمول در روزنامه‌نگاری سیاسی و اجتماعی برنخورد.

بااین‌حال، از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ که موج تازه‌ی اعتراض‌ها در جامعه‌ی ایران به‌پاخاست، اوضاع روزنامه‌نگاری فناوری تغییر کرد. تحلیلگران رسمی و مقام‌ها در سخنان و اظهارنظرهای خود، دلیل اصلی رویدادهای پس از شهریور ۱۴۰۱ را رسانه‌ها، مخصوصاً رسانه‌های جایگزین و فناوری‌های نوین ارتباطی دانستند و بدین ترتیب، روزنامه‌نگاری فناوری به مرکز عرصه‌ی سیاست در ایران پرتاب شد.